RSI

Laatste bijwerkdatum 21-10-2009
*
Lees ook het eerdere werkstukje: Winst met de RSI(14)
*
In dit artikel over de RSI zal ik eerst de oude theorie ophalen (hoe keek Welles Wilder tegen de RSI aan, hoe keek Cardwel tegen de RSI aan) waarna ik zal overgaan op een totaal andere blik op de RSI,waaruit dan een onderbouwde manier ontstaat voor het nemen van aankoop en/of verkoop beslissingen.
*
De afkorting RSI staat voor Relatieve Sterkte Index ( relative Strenth Index).
Dhr. J. Welles Wilder jr. introduceerde deze indicator in zijn in 1978 gepubliceerde boek: 'New Concepts in Technical Trading Systems'.
In de technische analyse valt de RSI onder de groep momentum oscillatoren, waardoor al snel het idee ontstaat dat de indicator alleen bruikbaar is tijdens zijwaartse koersbewegingen, maar zoals u later in dit stukje zal opmerken is de RSI ook bruikbaar in trendmatige koersbewegingen.
De RSI werd door Welles Wilder ontwikkeld om overbought- en oversold- situaties aan te geven.
Er werden twee lijnen in de indicator aangebracht, de eerste op een 30% niveau en de tweede op een 70% niveau.
Gesteld werd dat wanneer de RSI door het 70% niveau heen steeg en daarna weer daalde door dit niveau er een verkoop moment ontstaan was, en dat wanneer de indicator gedaald was door het 30% niveau en weer steeg door dit niveau er een koop moment ontstaan was.
Dit klopt soms wel, maar ook heel vaak niet, waardoor dit niet goed bruikbaar is voor trading, ik kom daar later in dit artikel op terug.
*
Verderop zult u in dit artikel ook een uitleg terug vinden over range shift en hoe deze ontstaat.
*
Cardwell maakte een diepere studie met betrekking tot de RSI van Welles Wilder, en voegde er in een later stadium twee gemiddelden aan toe alsmede het begrip positive reversals en negative reversals, ook dat gaan we uitwerken in dit stukje, u vindt dat behandeld samen met het begrip divergentie verderop in dit artikel
*
Dan wil ik ook een uitleg gaan geven over het gebruik van lijnen die toppen en bodems verbinden in de RSI, en wat wellicht belangrijker is: welke (schuine) lijnen moet u wel en welke absoluut niet gebruiken!
*
Als laatste zal ik wat meer uitleg geven over het werken met de RSI in combinatie met diverse tijdframes, ofwel hoe vertaal je de verschillende signalen uit de diverse tijdframes naar een bruikbare tool in de dagelijkse trading.
*
Voordat ik verder ga even de volgende opmerking:
De RSI (relatieve sterkte index) moet absoluut niet worden vergeleken met de RS (relatieve sterkte)
Met de RS (relatieve sterkte) wordt gekeken hoe sterk een bepaalde waarde( fonds of index bijv.) is ten opzichte van een andere waarde ( een ander fonds of index) ofwel een externe relatie ; terwijl de RSI (relatieve sterkte index) de relatieve sterkte aangeeft in één fonds, dus een interne relatie.
*
In onderstaand artikeltje gaan we de RSI iets verder uitdiepen, met wat achtergrond informatie, waarmee ik hoop een iets beter begrip voor de RSI en een iets beter werken met de RSI te bereiken.
*
Eerst worden diverse begrippen wat verder uitgediept waarna dit wordt gecombineerd tot één geheel.
Veel leesplezier .
.

#####******#####*****#####

Laten we eerst eens een blik op de onderliggende forumule werpen.
Een beter begrip van de formule geeft tenslotte gelijk een beetje de grenzen en werking aan van de RSI.
Wanneer ik verder geen waarde vermeld voor de RSI mag u er van uitgaan dat ik werk met de RSI-14, terwijl altijd wordt gewerkt met de slotkoers.
Ik leg een en ander uit met als basis de dagkoers, maar er kan worden gewerkt op elk tijdframe wat u wenst.
De relatieve sterkte wordt gemeten door de stijging over de laatste 14 dagen te delen door de gemiddelde daling over de laatste 14 dagen ofwel:
RS = Average Up over de laatste 14 dagen/ Average Down over de laatste 14 dagen.
Normalisatie , het begrenzen van de waarde tussen 0 -100 vindt plaats door de formule: RSI = 100-(100/(1+RS)).
Dit had als ongewenst effect dat bij alsmaar stijgende koersen elke dag de indicator al snel tegen de waarde honderd stond.
De berekening voor de waarde RS werd daarom als volgt aangepast:
De Up werd berekend als: ((average Up last 13-days)*13 + value Up today ) / 14
De Down werd berekend als ((Average Down last 13 days)*13 + value Down today) / 14
RS bleef Up/Down.
Op deze wijze werd een afvlakking van de waarde (smoothing) bereikt.
Echter moet er hierdoor ook een langere termijn aan koershistorie zijn, en wel 210 dagen ( 15 * 14) voor een RSI)14) of 210 koerscandles indien u werkt op een andere tijdframe dan dag.
Mensen met een wiskundige achtergrond zal nog iets opgevallen zijn, namelijk de logaritmische werking van de formule.
Dit heeft als gevolg dat er geen proportionele ofwel lineaire stijging plaats vindt van de RSI met de mate waarin de waarde van de average Up of average Down wijzigen.
Laten we eens wat waarden in een tabel plaatsen:
Tabel 1:

Waarde RSI	UP /DOWN	Decimaal
90	10/1	10
80	4/1	4
75	3/1	3
66,6	2/1	2
50	1/1 Neutraal	1
33,3	1/2	0,5
25	1/3	0,33
20	1/4	0,25
10	1/10	0,1

U ziet in de tabel onder andere dat om bijvoorbeeld de waarde 0 of 100 te bereiken er een steeds snellere daling of stijging van de de waarde van RS zal moeten plaats vinden.
Ook kunt u afleiden dat een stijging van bijvoorbeeld de evenwichtswaarde 50 naar 60 veel minder 'moeite' kost dan een stijging van 80 naar 90.
Er zal dus een steeds grotere stijging plaats moeten vinden van de RS naarmate de waarde van de RSI hoger staat.
Een wakkere lezer zal zijn opgevallen dat de tabel is gemaakt met als uitgangspunt de waarde van de RS, en dat we bij een verdubbeling of halvering van de waarde weer twee bekenden tegenkomen, namelijk 66,6 en 33,3 ofwel het 1/3 en 2/3 punt.
Het belang van die waarden vindt u ook terug in diverse andere werkstukjes van mij.
*
Hoe kunnen we ons nu goed indenken/voorstellen dat het bereiken van de waarde 0 of 100 steeds meer moeite zal kosten dan het bereiken van de waarde 40 of 60 vanuit het evenwichtspunt 50.
Laten we eens de RSI bekijken vanuit een helikopter view.
Dan zien we van boven af een kanaal waarbij de ene zijde begrenst wordt door de waarde 0 en de andere zijde begrenst wordt door de waarde 100, met in het midden natuurlijk de waarde 50.
Laten we weer even landen met de helikopter, en een dwarsdoorsnede maken van die RSI.
We mogen dat dan vergelijken met een dwarsdoorsnede van een buis die op de helft in de lengte richting is open gesneden, en op de bodem van die halve buis ligt de waarde 50.
De linker bovenzijde van die halve in de lengte richting open gesneden buis vertegenwoordigt bijvoorbeeld de waarde 0 en de rechterzijde vertegenwoordigt dan de waarde 100.
Een rolschaatser in stilstand ( evenwicht - de bulls en bears houden elkaar in evenwicht, RSI=50) zal zich dus onderin de buishelft bevinden, de waarde 50.
Om de waarde 40 of 60 te bereiken zal de rolschaatser een beetje naar links of naar rechts moeten bewegen.
Om echter de waarde 30 of 70 te bereiken zal de rolschaatser heel wat meer moeite moeten doen.
Zo wordt de inspanning voor de waarde 20 of 80 nog vele malen groter ... etc. etc.
De waarde 0 of 100 wordt wel zeer moeilijk te bereiken.
Ook is de aantrekkingskracht naar de waarde 50 (midden onder in de buis) steeds groter naarmate de waarde meer richting 0 of meer richting 100 bereikt, en dus de kans op omkeer steeds groter ...
Hieronder nog even een animatie om het principe van de rolschaatser in de opengesneden buis weer te geven:

.
Tot zover even een kleine inzoom op de onderliggende formule van de RSI.
.
Hierop inhakend kan ik diverse kanten op, en ik kies dan op dit moment even voor het begrip range-shift.
.
*

#####*****#####*****#####

Range shift
Wat is rangeshift, wat kunt u ermee, wat geeft het aan ?
Ik ga dat proberen te verduidelijken in onderstaand stukje tekst en enkele figuren, die uit de losse pols zijn getekend en daarna in gescand, dus leg ze niet onder de loep :)
.
Stel u de RSI met als waarde 50, dus in evenwicht, de Stieren en de Beren zijn even sterk, eens even voor als een bak met vloeistof in evenwicht zoals te zien in de volgende figuur.
Animatie 1:

U ziet dat de bak met vloeistof horizontaal staat, de kracht uitgeoefend door de beren aan de ene zijde en de stieren aan de andere zijde is gelijk; het niveau van de vloeistof staat keurig op 50, een evenwicht situatie.
.
Vervolgens denken de beleggers dat het wat slechter zal gaan met de economie en men besluit de aandelen te verkopen, de Beren krijgen de overhand.
De bak met vloeistof helt over onder al dat geweld en het volgende beeld ontstaat.
Animatie 2:

U ziet dat de vloeistof in de bak zich nu hoofdzakelijk beweegt onder het niveau 60.
Een trend welke wordt beheerst door de beren zal zich dus hoofdzakelijk bewegen tussen het niveau 20-60 maar in ieder geval ruwweg onder de waarde 60
**
Het tij keert, de beleggers gaan er weer in geloven, het gaat weer goed met de economie en men hobbelt over elkaar heen om weer in de aandelen te stappen, geen prijs is te hoog.
De stieren krijgen weer de overhand.
Er ontstaat een stijgende trend in de koersgrafiek , de stieren winnen op dat moment van de beren.
De bak met vloeistof helt over onder al dat geweld en het volgende beeld ontstaat.
Animatie 3:

De bak is door het stieren geweld naar de andere kant gekanteld, en we zien dat de RSI zich nu hoofdzakelijk beweegt tussen het 40-80 niveau, maar in elk geval ruwweg boven het 40 niveau.
.
Een markt in een zijwaartse beweging, de stieren en de beren houden elkaar in evenwicht, zal de RSI rond de waarde 50 doen bewegen
Een markt die beheerst wordt door de beren, een dalende trend, zal de RSI ruwweg tussen de waarden 20-60 doen bewegen.
Een markt die beheerst wordt door de stieren , een stijgende trend, zal de RSI ruwweg tussen de waarden 40-80 doen bewegen.
Of anders gezegd:
Een dalende trend is zichtbaar in de RSI doordat de waarde in de RSI niet boven de ruwweg 60 weet uit te komen
Een stijgende trend in de RSI is zichtbaar doordat de waarde van de RSI niet onder de waarde ruwweg 40 daalt.
Een range rondom de waarde 50 wijst dus op evenwicht, zijwaartse trend.
Een range ruwweg tussen de 20 - 60 wijst op een downtrend.
Een range tussen ruwweg 40 - 80 wijst op een uptrend.
.
Moet u nu op de waarde 40 en 60 en 80 een lijntje plaatsen ?
Niet natuurlijk !
Die 40 en 60 en 80 zijn ruwweg aannames.
De markt bepaalt waar deze lijnen exact liggen, u zult dat verderop in dit stukje nog tegenkomen.
Verder bedenk: vloeistof in beweging ( de RSI ) stopt niet exact bij een waarde, het gaat altijd net even verder, en die souplesse, die moet u dan ook hanteren bij het werken met de RSI.
.
Hoe moet u dat nu bekijken bij verschillende tijdframes, bijvoorbeeld een RSI(14) op dagbasis met daarbij een RSI(14) op uurbasis?
Kijkt u eens naar de volgende animatie.
Animatie 4:

De grote bak stelt de RSI op dagbasis voor.
De RSI beweegt ruwweg tussen de 40-80 dus de trend in de daggrafiek is omhoog.
U ziet dat terwijl de trend in de daggrafiek omhoog is (grote bak) het heel goed mogelijk is dat de RSI in de uurgrafiek (kleine bak) in de range 20-60 of in de range 40-80 kan bewegen onafhankelijk van de RSI in de daggrafiek (grote bak).
U moet dan ook altijd goed in de gaten houden op welk tijdframe de RSI betrekking heeft omdat die signalen in dat tijdframe tegengesteld kunnen zijn aan de signalen een tijdframe hoger ... of een tijdframe lager ....!
U moet met dit gegeven goed rekening houden met het handelsplan wat u wilt uitvoeren.
Ik kom daar later nog op terug, maar wilde het op deze plaats alvast even aanroeren.
.
Mooi hé, al dat theoretische geleuter hierboven ;)
*
Laten we eens even bekijken of dat ook duidelijk in de praktijk is terug te vinden.
Volgens mij wel, en als voorbeeld in bovenstaande volgorde plaats ik even een grafiek met een zijwaartse beweging , met een downtrend en met een Uptrend, met daaronder natuurlijk de RSI.
Grafiek 1:

Voor de zijwaartse beweging, een evenwicht tussen de beren en de stieren, heb ik even de maand Augustus 2008 gepakt.
U ziet in het bovenste gedeelte van de grafiek een vrijwel zijwaarts verloop van de koers, een trading gebied.
In het onderste gedeelte van de grafiek ziet u de RSI(14), en deze beweegt zich rondom de waarde 50 (paarse lijn).
Een stukje erboven ... een stukje eronder .. de lijn (de RSI) oscilleert rondom de waarde 50.
U ziet dat de waarde 50 wordt opgezocht in rust, het middelpunt van de oscillator, denkt u even terug aan de slinger van de klok die ik al zo vaak als voorbeeld in andere geschreven stukjes genoemd heb.
Lijkt me duidelijk.
Laten we eens even een downtrend bekijken.
Grafiek 2:

In grafiek 2 ziet u dan een down trend van de afgelopen maanden, de beleggers kunnen die haast niet gemist hebben :)
Maar, belangrijk voor dit stukje op dit moment is om te zien dat de waarde van de RSI gedurende die down trend zich beweegt tussen de ruwweg de waarden 20-60, zoals al in het theoretische stukje hierboven werd weergegeven.
Mooi man :)
Laten we eens een uptrend bekijken.
Grafiek 3:

In grafiek 3 ziet u de uptrend welke begon in Maart dit jaar.
Ik wil op dit moment (op alle andere dingen komen we later terug) wijzen op de change in trend.
U ziet rondom begin Maart dit jaar een duidelijke change in trend.
Ik heb geprobeerd dit aan te geven door middel van de paarse verticale lijnen en de rode schuine lijn.
Tot begin Maart was de trend omlaag en bewoog de RSI ruwweg tussen de 20-60.
Na begin Maart was de trend omhoog en bewoog de RSI ruwweg tussen de 40-80.
Duidelijk is te zien dat de RSI na Maart 2009 in een hogere bandbreedte beweegt.
Dit wordt Range shift genoemd.
Door alleen naar de RSI te kijken, zonder de koersbeweging te zien, kunt u zo al bekijken of de trend omhoog of dat de trend omlaag is.
Later zal u zien in dit stukje dat de lijnen niet exact op 20-40-60-80 liggen, maar aangegeven worden door de RSI.
U zult bij gebruik van de RSI op diverse fondsen en indici ook merken dat elk fonds of index zo zijn eigen range heeft.
De range is ook afhankelijk van het tijdframe wat u toepast.
.

#####******#####*****#####

Convergenties / Divergenties / Reversals
Zoals hierboven al eerder vermeld maakte Dhr. Cardwell destijds een andere diepere studie omtrent de RSI van Welles Wilder
Dhr. Cardwell voegde twee gemiddelden toe aan de RSI grafiek, maar wellicht belangrijker --> Dhr. Cardwell ontdekte ook het begrip Reversals in de RSI grafiek waarmee een redelijke inschatting omtrent een te behalen doel kan worden gemaakt.
In het korte artikeltje hieronder leg ik eerst het begrip trend uit, wat nodig is om divergentie of convergentie te kunnen bepalen, waarna ik het begrip positieve en negatieve reversals uitleg, en nog een en ander ;)
Het is een stukje wat ik geschreven heb in 2006, dus wellicht komt e.e.a. u bekend voor.
**

Divergentie/ Reversals

We kijken eerst even naar de trend.
Een stijgende trend is aanwezig als de koers steeds hogere bodems neerzet.
We kijken dus in een stijgende trend naar de bodems.
Speelt een koerstopje dan niet mee in een stijgende trend?
Zeker wel, want je weet pas dat een bodem er staat als de koers boven het voorgaande topje stijgt.
Figuur 1:

Zo staat de paarse bodem A er pas, indien de koers boven het witte topje A stijgt.
Ook staat de paarse bodem B er pas als de koers boven het witte topje B stijgt.
Er wordt dus voor het bepalen van een stijgende trend primair gekeken naar de bodems
***
Er is sprake van een dalende trend als de koers steeds lagere toppen plaatst.
We kijken dus in een dalende trend naar de toppen.
Ook hierbij spelen de bodems natuurlijk een belangrijke rol.
Er is immers pas sprake van een lagere top als de koers onder een voorgaand bodempje daalt.
Figuur 2:

Zo staat de lagere top bij de paarse A er pas zodra de koers onder het voorgaande bodempje bij de witte A daalt.
Ook staat de lagere top bij de paarse B er pas zodra de koers onder het witte lijntje bij de witte B daalt.
Er wordt dus in een dalende trend primair gekeken naar de toppen
.
We gooien even een indicator onder de grafiek, en kiezen hiervoor de RSI-14.
Figuur 3:

De RSI-14 staat onder de grafiek afgebeeld, en daarin staan met letters op dezelfde plaatsen de bodems en topjes afgebeeld als in de koersgrafiek.
We zien dat de witte bodem B in de RSI net als in de koersgrafiek lager ligt dan de bodem A.
De richting van de koers wordt bevestigd door de indicator.
Bij bodem B en C zien we echter iets anders.
De witte bodem C in de RSI indicator ligt echter hoger dan bodem B terwijl de witte bodem C in de koersgrafiek wel lager ligt dan de witte bodem B.
De lagere bodem C in de koersgrafiek wordt dus niet bevestigd door een lagere bodem C in de indicator grafiek.
Terwijl de paarse lijn in de koersgrafiek omlaag loopt, loopt de paarse lijn in de indicator grafiek omhoog.
Dit wordt divergentie genoemd, en dan ook nog positieve divergentie.
Waarom positieve divergentie?
Wel, een hogere bodem in de indicator grafiek bij een lagere bodem in de koersgrafiek duidt er op dat de kracht in de daling is verdwenen en dat er een grote kans aanwezig is dat de koers omhoog zal gaan draaien, de positieve kant op .
Merk op: dat voor de bepaling van de dalende trend wordt gekeken naar de koerstoppen, terwijl voor bepaling van de divergentie in een dalende trend wordt gekeken naar de koersbodems !
***
We gaan nog even terug naar de eerste figuur in dit stukje en zetten daar ook even een RSI-14 onder.
Dit is een stijgende trend wat we zien zoals vermeld aan de steeds hogere bodems.
Figuur 4:

De koers maakt bij de witte C een hogere top dan bij de witte B, en we zien dit ook terug in de indicator grafiek, er wordt dan gezegd dat de indicator de koersstijging bevestigd, er zit kracht achter.
We zien dat de koersgrafiek bij de witte E weer een hogere top maakt, maar dat de indicator bij de witte E duidelijk een lagere top neerzet, de koers stijging wordt niet door de indicator bevestigd.
We zien dat in de koersgrafiek de paarse lijn van C naar E omhoog loopt en in de indicatorgrafiek loopt de paarse lijn van C naar E omlaag.
Dit wordt divergentie genoemd, en wel negatieve divergentie omdat de kans groot is dat na zo'n negatieve divergentie de koersgrafiek omlaag draait.
Merk op: dat voor bepaling van een stijgende trend wordt gekeken naar de koersbodems, terwijl voor bepaling van de divergentie in een stijgende trend wordt gekeken naar de koers toppen.
****
Iets wat u in gedachten moet houden bij het bepalen van divergentie is, dat deze als het ware van uw beeldscherm af moet spatten.
Als u een liniaaltje nodig heeft om te bepalen of er wel of geen divergentie aanwezig is, ga er dan maar van uit dat die er niet is.
*****
Dan zien we in de laatste grafiek nog iets leuks, waar ik nu ook gelijk even op wil wijzen, en even heb bijgetekend in onderstaande grafiek met een geel lijntje.
Figuur 5:

Bij het gele lijntje D - E zien we dat de koers een hogere top maakt, maar de RSI een dubbele top ( tweede top op gelijke hoogte) maakt.
Dit is ook divergentie, er zit niet echt kracht in top E van de koers, maar toch is dit een zwakkere vorm van divergentie als in het geval van lijn C-E, sterker was het signaal geweest indien topje E in de RSI lager lag dan D.
.
*****
We weten nu, dat een dalende trend te herkennen is aan de steeds lagere toppen welke worden neergezet in de koersgrafiek (figuur 2) en dat in zo'n dalende trend positieve divergentie optreedt met een indicator (in dit geval de RSI-14) op het moment dat de koers een lagere bodem neerzet terwijl de indicator dit niet bevestigd door op dat moment een hogere bodem neer te zetten (figuur 3).
Wat ook voorkomt is dat de koers een lagere top neerzet in de grafiek, terwijl de RSI-14 indicator een hogere top neerzet in de grafiek.
Om te verduidelijken wat ik bedoel, pak ik even de grafiek van Besi erbij.
Figuur 6:

In figuur 6 zien we Besi terwijl de koers in een dalende trend zit, herkenbaar aan de steeds lagere toppen welke worden neergezet.
In deze grafiek ziet u twee verticaal geplaatste blauwe lijnen, waar de koers een lagere top neerzet maar de RSI-14 een duidelijke hogere top.
Verder ziet u bij de verticale gele lijnen dat de koers lagere waarden neerzet terwijl de RSI-14 indicator daar hogere waarden neerzet.
We zoomen even in op dit gedeelte van de grafiek.
Figuur 7:

Bij lijn-A op een koerswaarde van 5,05 maakt de RSI-14 een topje.
Bij lijn-B (3,93) maakt de RSI-14 een bodempje waarna de RSI-14 weer gaat stijgen en bij lijn-C een hoger bodempje neerzet terwijl de koersgrafiek op dat moment een lager bodempje plaatst.
We weten uit de voorgaande tekst nu dat dit positieve divergentie wordt genoemd, en dat dit een aanduiding is dat de koers waarschijnlijk zal gaan stijgen ( de koersdaling wordt niet bevestigd door de RSI-14)
De koers gaat inderdaad omhoog, en bij lijn-D zien we dat er een lagere top in de koersgrafiek wordt geplaatst dan bij lijn-A, maar we zien ook dat er op datzelfde moment een hogere top in de RSI-14 grafiek wordt neergezet.
Dit wordt een "negative-reversal" genoemd, wat aanduid dat de koers waarschijnlijk weer zal gaan dalen.
Het mooie aan een "negative reversal" is dat er ook een koersdoel kan worden berekend.
De berekening van dat koersdoel is:
Topje-D min (topje-A min bodempje-B) = 4,72 - (5,05-3,93) = 4,72 - 1,12 --> 3,60
We zien dat het bodempje bij E ligt op 3,55 dus het koersdoel is ruim gehaald.
.
Verder zien we in figuur 7 dat terwijl de koers bij punt E een lagere bodem neerzet dan bij punt C , dit niet plaats vindt in de RSI-14 grafiek, de lagere bodem wordt niet bevestigd, er vindt positieve divergentie plaats (niet zo sterk als in figuur 3), hetgeen er voor waarschuwt dat er een grote kans aanwezig is dat de koers weer zal gaan stijgen, wat dan ook gebeurde.
.
Merk op: Een "negative reversal" ontstaat als de koers een lagere top neerzet (een dalende trend) terwijl de RSI-14 op dat moment een hogere top neerzet. Een negative reversal waarschuwt dat de koers waarschijnlijk weer gaat dalen, en een koersdoel kan worden bepaald door het verschil van de eerste top met de erna volgende bodem af te trekken van de tweede top.
.
***
Laten we nu figuur 5 er nog eens bij halen, en er even wat andere lijnen in trekken.
Figuur 8:

We zien de opgaande trend in de AEX zoals besproken bij figuur 5.

Onder de grafiek staat weer de RSI-14.

We zien dat terwijl de AEX bij D een hogere bodem neerzet dan bij punt B (opgaande trend) de RSI-14 een lagere bodem neerzet bij punt D dan bij punt B'.

Dit wordt in de TA een "positive reversal" genoemd.

Het mooie van een positive reversal is dat er net als bij de negative reversal een koersdoel kan worden bepaald.

Het koersdoel wat kan worden bepaald is: (top-C minus bodem-B) opgeteld bij bodem-D

In getallen: ( 474,4 - 449,23) + 460,17 = 25,17 + 460,17 = 485,34

Dit koersdoel is inmiddels behaald.

Merk op: Een "positive reversal" ontstaat wanneer de koersgrafiek een hogere bodem neerzet (stijgende trend) terwijl de RSI-14 op dat moment een lagere bodem plaatst. Een koersdoel kan worden bepaald door het verschil van de voorgaande top en bodem op te tellen bij de laatste bodem.

**************

****

U heeft nu kort kennis gemaakt met divergentie.

De sterkste negatieve divergentie is er wanneer de koers een hogere top plaatst terwijl de indicator een lagere top plaatst,

een zwakkere negatieve divergentie is er wanneer de koers een dubbele top plaatst terwijl de indicator een lagere top plaatst,

en de zwakste negatieve divergentie is er tenslotte wanneer de koers een hogere top plaatst terwijl de indicator een dubbele top plaatst.

De sterkste positieve divergentie is er wanneer de koers een lagere bodem plaatst terwijl de indicator een hogere bodem neerzet,

een zwakkere positieve divergentie is er wanneer de koers een dubbele bodem plaatst terwijl de indicator een hogere bodem neerzet,

en de zwakste positieve divergentie is die waarbij de koers een lagere bodem plaatst terwijl de indicator een dubbel bodem neerzet.

Een negative reversal onstaat zodra de koers een lagere top plaatst (dalende trend) terwijl de indicator een hogere top neerzet.

Een positive reversal ontstaat zodra de koers een hogere bodem neerzet (stijgende trend) terwijl de indicator een lagere bodem plaatst.

Bij reversals kunt u een koersdoel bepalen.

Koersdoelen zijn er om naar toe te werken, of ze worden gehaald ?

Divergenties kunnen altijd weer worden uitgenomen of soms langer dan wenselijk is aanhouden.
Zo zien we ook in de maanden Augustus en September van 2009 een langdurig aanhoudende divergentie in de koers dag grafiek ten opzichte van de RSI(14) terwijl de koers gewoon doorstijgt.
En soms, wanneer bijvoorbeeld de koers na een negatieve divergentie toch weer verder stijgt, en de RSI-14 een nieuwe hogere top gaat neerzetten, is de divergentie "zomaar" verdwenen. U dient dus altijd te werken met een stoploss voor het geval de koers niet doet wat u verwachtte.
De meeste optredende divergenties in de RSI met de koers zijn een normaal gedrag van de RSI wanneer u er even over nadenkt.
Bekijkt u eens de volgende figuur:
Figuur 9:

U ziet hierboven de stijgende koers in de maanden Augustus - September-2009 terwijl de RSI daalt.
Hoe kan dat ?
Wel, zoals bij de formule uitleg al vermeld, zal er een steeds groter momentum moeten plaats vinden (logaritmisch) om die RSI naar steeds grotere waarden te verplaatsen.
In de maand Juli zien we een sterke koersstijging in 'relatief' korte tijd, dus een grote toename van het momentum.
Daarna blijft de koers doorstijgen, echter met een minder sterke stijging per tijdseenheid, waardoor het momentum afneemt ten opzichte van de vorige 14 dagen, en dus zal logischer wijs de RSI dalen.
Die daling zit in de formule ingebakken als het ware.
De belangrijkste les welke u hieruit mag optekenen is dan ook dat een daling van de RSI ten opzichte van de koers, niet betekent dat er een daling van de koers zal komen, alleen het momentum is afgenomen.
Idem voor dalende koers met divergentie ... .
.
Let op dat dit anders is voor positieve een negatieve reversals, deze moeten dan ook van het scherm afspatten, als het ware overdreven reacties zijn.
Een kleine wijziging in koers geeft een overdreven reactie in de RSI .
Na die overdreven reactie gaat de koers verder met zijn voorgaande trend !
Voordat ik verderga, en later wellicht terug kom met updates omtrent dit onderwerp, alleen het eerste signaal is een reversal, de opvolgende signalen in dezelfde trend zijn een bevestiging van de trend, die aangegeven werd door de reversal.
Mev. Brown waarschuwt dan ook in haar publicaties voor dit verschijnsel door te stellen dat wanneer u bij een buiten proportionele beweging van de RSI de kant van de RSI kiest ; u meestal aan de verkeerde kant van de markt terecht zult komen.
.

#####******#####*****#####

Anders leren kijken
.
We gaan nu eens op een andere manier naar de RSI kijken.
Ik zal dit stapje voor stapje gaan doen, waarbij ik hoop dat vragen die in eerste instantie zullen optreden later als vanzelf worden beantwoord.
Kijkt u mee ?
*
In bovengaande stukjes kon u onder andere lezen dat de opbouw van RSI logaritmisch verloopt.
De weergave van de RSI is genormaliseerd waardoor deze tussen minimaal 0 en maximaal 100 kan bewegen.
Tijdens een stijgende trend in de koers grafiek zal de afgeleide RSI zich meestal in de Bull-range bewegen en tijdens een dalende trend in de Bear-range.
De RSI wordt zodoende nogal ernstig beperkt in zijn bewegingen terwijl de koersgrafiek als het ware alle kanten op kan.
Dit is er de oorzaak van dat je de RSI grafiek niet zomaar op de zelfde wijze kan bekijken als de koersgrafiek.
Laten we dat even in een grafiek bekijken.
Grafiek A:

U ziet dat terwijl de koers in een stijgende trend zit, de RSI heen en weer geslingerd wordt tussen ruwweg de waarden 40-80 (Bull-range) en zelfs in een dalende beweging kan zitten wanneer de koers stijgt.
Een vervormd beeld.
Laten we daarom eens die RSI losknippen vanaf de grafiek en in de richting van de trend plakken naast de koersgrafiek.
Ter referentie heb ik even twee datums gemerkt met een sterretje, het zijn punten in de koersgrafiek met een nagenoeg gelijke koerswaarde.
Ik benadruk, in de koersgrafiek liggen de sterretjes op een nagenoeg gelijke koers, en de sterretjes in de RSI(14) liggen in tijd op dat punt.
Ik heb letterlijk even de RSI van een uitgeprinte grafiek losgeknipt, ernaast geplakt en weer in gescand .
Grafiek B:

Ik heb de RSI grafiek gedraaid zodat de twee punten in de RSI grafiek die overeenkomen met de gelijke koerswaarde in de koersgrafiek, op dezelfde waarde komen te liggen in die koersgrafiek.
Ofwel, de RSI grafiek heb ik dermate gedraaid en geplaatst, dat de sterretjes in de RSI grafiek, welke correspondeerden met de koerswaarde waarbij de sterretjes staan, op hetzelfde niveau liggen.
U ziet nu dat de dubbele bodem van de koersgrafiek bij de sterretjes ook een dubbele bodem is in de RSI grafiek.
We kunnen hieruit leren dat we horizontale steunlijnen in de koersgrafiek moeten vergelijken met schuin verlopende , dalende steunlijnen in de RSI grafiek.
Grafiek C:

De horizontale steunlijn X in de koersgrafiek vinden we dus terug als een dalende steunlijn X in de RSI grafiek.
Horizontale steunlijnen in de stijgende koersgrafiek vinden we dus terug als schuin verlopende dalende lijnen in de RSI grafiek.
Onthoud dit, het is zeer belangrijk voor het vervolg !
Referentie lijnen ... later.
Uitgevoerd als animatie ziet u dat de RSI als het ware over de koers wordt gelegd in bovenstaande tekeningen
Figuur D:

**
Hoe verloopt dit nu in een dalende trend?
Figuur E:

In figuur E ziet u de koersgrafiek in een dalende trend waarbij twee sterren geplaatst zijn bij nagenoeg gelijke koerswaarden.
Onder in de grafiek ziet u dat de RSI zich beweegt in de bear range.
U ziet dat waar de koers gelijke waarden neerzet, de RSI een hogere waarde neerzet bij het tweede punt.
Wanneer we de RSI weer uitzouden knippen zoals we hierboven hebben gedaan, en deze weer zou willen gaan kantelen dat de RSI punten op het gelijke koersniveau liggen, dan kunt u zich voorstellen dat deze tegenovergesteld gedraaid moet worden dan gedaan in figuur A-B-C-D.
*
Wat we hieruit moeten onthouden is dat bij een koers in een stijgende trend de referentielijnen in de RSI dalend moeten worden getekend; en dat bij een koers in een dalende trend de referentielijnen in de RSI stijgend moeten worden getekend.
.
.
Het stukje is nog in opbouw, dat betekent ook dat af en toe aan eerder geplaatste tekst een en ander wordt toegevoegd of dat er af en toe afbeeldingen worden toegevoegd om een en ander verder te verduidelijken.
.
Wordt vervolgd ...
volgende keer meer ......

Onderstaande onderwerpen worden nog behandelt in dit artikeltje maar zijn op dit moment van schrijven nog niet gereed.
Er wordt af en toe aan de opbouw van dit artikel gewerkt, dus kijk af en toe even voor de verdere vordering er van; hetgeen afhangt van de beschikbare tijd.
Kanalen
De kanalen in de RSI die ons leren welke lijnen wel en niet te gebruiken, en ook zeer nauwkeurig punten aangeeft waar met weinig risico een trade kan worden aangegaan.
Een 'andere' kijk op de RSI ! :)
.
*
Werken met signalen uit de verschillende tijdframes
Hoe de signalen vanuit de verschillende tijdframes te combineren tot een bruikbaar beeld.
.
*
Literatuur vermelding:
Hier komt een gelezen literatuur lijst over de RSI.
.
Lees ook het eerdere werkstukje Winst met de RSI(14)
.
Vriendelijke groet,
Jan ;)
.
Disclaimer: Voor alles op deze website geldt: het zijn slechts ideeën, verwachtingen en hersenspinsels. Ze hoeven niet te kloppen met de werkelijkheid. Handelen met deze gegevens op de beurs is derhalve voor eigen risico, en wordt afgeraden. U kunt daarbij al uw geld verliezen, en meer dan dat !!.